ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ – ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ
ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2023
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
Σχολιασμός Θεμάτων Αρχαία Ελληνικά Προσανατολισμού
Γενικός Σχολιασμός
Στα Αρχαία Ελληνικά , οι υποψήφιοι κλήθηκαν να μελετήσουν δύο αποσπάσματα από διδαγμένα κείμενα των Πολιτικών του Αριστοτέλη. Ως παράλληλο κείμενο δόθηκε ένα απόσπασμα του Ανώνυμου Ιαμβλίχου για τον τρόπο άσκησης της εξουσίας.
Τα θέματα είναι για καλά προετοιμασμένους μαθητές, καθώς το διδαγμένο κείμενο είναι πιο απαιτητικό από το περσινό και το αδίδακτο κυμαίνεται στο ίδιο επίπεδο δυσκολίας με πέρυσι.
Σχολιασμός: Αδίδακτο κείμενο
Οι φετινοί υποψήφιοι/ες των πανελλαδικών εξετάσεων κλήθηκαν να δοκιμαστούν στον διάλογο του Πλάτωνα «Θέαγης». Στον παρόντα διάλογο ο Θέαγης συνομιλεί με τον Σωκράτη και μοιράζεται μαζί του τους προβληματισμούς του αναφορικά με την ανατροφή του γιου του.
Το θέμα Γ1 είναι η γνωστή σε όλους μας μεταφορά του αρχαιοελληνικού κειμένου στη νέα ελληνική γλώσσα. Το απόσπασμα το οποίο έπρεπε να μεταφέρουν στα νέα ελληνικά οι υποψήφιοι/ες είχε δυσκολίες σε ορισμένα σημεία, ωστόσο θα μπορούσαν να ανταποκριθούν με επιτυχία στο ζητούμενο της άσκησης.
Το θέμα Γ2 ζητούσε από τους μαθητές ν’ απαντήσουν σε μια ερώτηση με βάση τα συμφραζόμενα του αδίδακτου κειμένου-η γνωστή σε όλους μας νοηματική ερώτηση. Το απόσπασμα στο οποίο έπρεπε να βασιστούν οι μαθητές/οι μαθήτριες, προκειμένου ν΄ απαντήσουν δεν παρουσίαζε ιδιαίτερες δυσκολίες και δίνοντας την απαιτούμενη προσοχή θα μπορούσαν με επιτυχία ν΄ ανταποκριθούν στην άσκηση.
Το θέμα Γ3, το κομμάτι της γραμματικής, είναι το πιο απαιτητικό κομμάτι του αδίδακτου κειμένου, καθώς απαιτούσε από τους υποψηφίους να έχουν την απαραίτητη εξοικείωση με τη γραμματική. Ήταν δηλαδή ένα θέμα για καλά και άριστα προετοιμασμένους μαθητές/τριες.
Το θέμα Γ4α, το κομμάτι του συντακτικού, ήταν μεν απαιτητικό, ωστόσο, κι ένας μέτρια προετοιμασμένος υποψήφιος θα μπορούσε ν’ ανταποκριθεί. Το θέμα Γ4β η μεταφορά από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες. Σε γενικές γραμμές, τα θέματα των αρχαίων ελληνικών στο αδίδακτο μέρος-κοινώς άγνωστο- ήταν κλιμακούμενης δυσκολίας και ως έναν βαθμό απαιτητικά.
Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων
Διδαγμένο κείμενο
Α1.α: 1. Λ , 2. Λ, 3. Σ
Α1.β: α. 1,β. 3
Β1. Για τον Αριστοτέλη η πόλη είναι μία κοινωνική οντότητα, μία μορφή κοινωνικής συμβίωσης, που προέκυψε, προήλθε αθροιστικά από τη συνένωση περισσότερων κωμών. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιώντας το συγκριτικό βαθμό «πλειόνων», δεν καθορίζει με ακρίβεια τον αριθμό των πολιτών που απαιτούνται. Οπωσδήποτε, δεν θα πρέπει να είναι ούτε πολύ μικρός, ώστε να μην απειλείται η πόλη εξαιτίας της έλλειψης πληθυσμού, αλλά ούτε και πολύ μεγάλος, ώστε να μπορεί αυτή να ανταποκριθεί στις ανάγκες που οφείλει να ικανοποιήσει. Δηλαδή, ο αριθμός των πολιτών πρέπει να είναι τέτοιος, ώστε να εξασφαλίζεται η αυτάρκεια της πόλης-κράτους. Στη συνέχεια, ο Αριστοτέλης συμπληρώνει ότι η πόλη αποτελεί την κορυφαία μορφή κοινωνικής οργάνωσης, χαρακτηρίζοντάς τη με το επίθετο «τέλειος» (τελεολογική αντίληψη). Στη συγκεκριμένη, λοιπόν, περίπτωση του κειμένου, το επίθετο «τέλειος» χρησιμοποιείται σε σχέση με την ολοκλήρωση του εξελικτικού κύκλου που υπάρχει (οικία – κώμη– πόλις.)
Κατά τον Αριστοτέλη, κάθε πράγμα υπάρχει για την εκπλήρωση κάποιου σκοπού, ο οποίος λειτουργεί ως ένα εξωτερικό αίτιο που κατευθύνει τη φυσική εξέλιξη αυτού του πράγματος, ώστε να λάβει μια συγκεκριμένη μορφή. Η μορφή αυτή είναι κάτι το τέλειο, ακριβώς γιατί αποτελεί την ολοκλήρωση της φυσικής εξελίξεις του συγκεκριμένου πράγματος. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος θεωρεί φυσική οντότητα την πόλη, όπως και την οικογένεια και την κώμη, από τις οποίες προήλθε, με την έννοια ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί μόνος του να επιβιώσει, πόσο μάλλον να ευτυχήσει. Η πόλη συγκροτείται για τη διασφάλιση της ζωής, αλλά στην πραγματικότητα για να διασφαλίσει την καλή ζωή. Η πόλη-κράτος προσφέρει τις δυνατότητες για την ανάπτυξη κάθε ηθικής και πνευματικής δραστηριότητας των πολιτών. Αυτή, στην ουσία, πέτυχε την ύψιστη αυτάρκεια, είτε σε σχέση με τα αναγκαία είτε σε σχέση με την ευδαιμονία στη ζωή. Το αριστοτελικό εὖ ζῆν δεν προσδιορίζεται μόνο με υλικούς όρους, είναι κάτι ευρύτερο και συνίσταται στην εξασφάλιση όλων των προϋποθέσεων που απαιτούνται για την ηθική και πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου.
Β2. Τα χαρακτηριστικά του φανταστικού υπερανθρώπου που περιγράφονται στο απόσπασμα του Ανώνυμου Ιαμβλίχου είναι εξωλογικά και υπερβαίνουν τα όρια της πραγματικότητας. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται εκ γενετής άτρωτος, ανίκητος, με σωματική και ψυχική υπεροχή, χωρίς να επηρεάζεται από ασθένειες ή άλλου είδους δυσκολίες, κατέχει υπερφυσικές σωματικές και ψυχικές δυνάμεις Τα γνωρίσματα αυτά ίσως έδιναν την εντύπωση πως ο άνθρωπος αυτός θα μπορούσε να καταπατά τους νόμους χωρίς να υφίσταται τις αντίστοιχες κυρώσεις. Κάτι τέτοιο, όμως, δε θα ήταν εφικτό, μιας και για να αναδειχθεί, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η προάσπιση όσων ο νόμος και η δικαιοσύνη επιβάλλουν.
Στο ίδιο μοτίβο κινείται και ο Αριστοτέλης. Αντλώντας ένα παράδειγμα από τη μυθολογία περιγράφει ένα τερατόμορφο πλάσμα, που έχει πολλά χέρια και πόδια. Θυμίζει τις Ερινύες, Εκατόγχειρες. Το παράδειγμα αυτό το χρησιμοποιεί για να συσχετίσει την άσκηση εξουσίας από το πλήθος. Ο καθένας διαθέτει ένα μόριο αρετής και φρόνησης, αν όλοι μαζί οι πολίτες ενώσουν τις δυνάμεις τους και τις ικανότητές τους, τότε θα ενεργούν σαν ένας άνθρωπος που έχει πολλά πόδια, χέρια, αισθητήρια όργανα, αρετή και εξυπνάδα. Θα διαθέτει, δηλαδή, πολλές σωματικές, ηθικές και πνευματικές ικανότητες συγκεντρωμένες.
Β3. Οπτική: ὁρῶμεν
Σύσταση: συνεστηκυῖαν
Λάθος: ἀλήθειαν
Δοχείο: ἐνδέχεται
Ποδήλατο: πολύποδα
Β4. 1 -β, 2 -β, 3 -α, 4 -α, 5 -β
Αδίδακτο κείμενο
Γ1) Σωκράτη, όλα τα φυτά με τον ίδιο τρόπο διακινδυνεύουν τη ζωή τους, και όσα φυτρώνουν από τη γη και τα υπόλοιπα ζώα, αλλά και ο άνθρωπος. Και βέβαια όσοι καλλιεργούμε τη γη είναι εύκολο να το κάνουμε αυτό, και να προετοιμάσουμε δηλαδή όλα όσα είναι απαραίτητα προτού φυτέψουμε (κάτι), αλλά και το να φυτέψουμε κάτι. Όταν όμως δοθεί ζωή σ’ αυτό που φυτέψαμε, μετά από αυτό η θεραπεία του βλασταριού είναι και μεγάλη και σκληρή και δύσκολη. Το ίδιο ακριβώς μου φαίνεται ότι συμβαίνει και με τους ανθρώπους, βγάζω αυτό το συμπέρασμα και για τα υπόλοιπα πράγματα με βάση τις δικές μου υποθέσεις. Για μένα η φύτευση ή η τεκνοποίηση- όπως πρέπει αυτή να την αποκαλέσω- αυτού εδώ του γιου, έγινε εύκολα, η ανατροφή του όμως είναι και δύσκολη και πάντοτε μου προκαλεί φόβο.
Γ2) Ο Θέαγης επιθυμεί να γίνει μαθητής κάποιου σοφιστή. Όπως αναφέρει και ο ίδιος ο Δημόδοκος προς τον Σωκράτη, ο γιος του βλέπει συνομηλίκους του οι οποίοι κατεβαίνουν στην πόλη, απομνημονεύουν λόγους τους οποίους στη συνέχεια εκφωνούν και επιθυμεί να τους μοιάσει. Πιστεύει ότι αν μαθητεύσει κοντά σε κάποιον σοφιστή, ο ίδιος θα γίνει σοφός και θα βοηθηθεί στη ζωή του. Η επιθυμία αυτή του Θέαγη τρομάζει τον πατέρα του, τον Δημόδοκο ο οποίος δεν διστάζει να μοιραστεί αυτόν τον φόβο του με τον Σωκράτη.
Γ3) ἔχειν: σχές
ῥᾷστον: ῥᾴδιον, ῥᾷον
ἀγεννής: ἀγεννοῦς
ἐπιθυμεῖ: ἐπιθυμεῖν
τὸ ἄστυ: τὰ ἄστη
καταβαίνοντες: καταβησόμενοι
πάλαι: παλαίτερον
ἐπιμεληθῆναι: ἐπιμεληθέντων
ὅστις: οἵτινες
Γ4α) τὸν αὐτόν: επιθετικός ονοματικός προσδιορισμός στο «τρόπον»
τοῦτο: υποκείμενο στο ρήμα «γίγνεται»
ὀνομάζειν: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα «δεῖ»
πάντων: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο «ῥᾷστη»
εἰς τὸ ἄστυ: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο στη μετοχή «καταβαίνοντες»
μοι: έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα «παρέχει»
σοφόν: κατηγορούμενο στο αντικείμενο «αὐτόν» μέσω του συνδετικού ρήματος «ποιήσει»
Γ4. β)
Δημόδοκος ἔλεγεν ὄτι ἡ δὲ τότε παροῦσα ἐπιθυμία τούτῳ πάνυ ἐκείνον/αὐτόν φοβοῖ/φοβοίη
Υπεύθυνες καθηγήτριες: Αποστόλου Μαρία, Παπαβασιλείου Ζωή
