ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ – ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ
ΔΕΥΤΕΡΑ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2024
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
Σύντομος σχολιασμός των θεμάτων
Σχόλιο της κ. Παπούλη: Τα θέματα της Ιστορίας εξετάζουν λεπτομέρειες στο σύνολο της ύλης. Οι καλά προετοιμασμένοι μαθητές, δε θα δυσκολευτούν σημαντικά.
Σχόλιο της κ. Μήσιου: Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος, τα θέματα της Ιστορίας κρίνονται ως απαιτητικά και για πολύ καλά προετοιμασμένους μαθητές. Εξέταζαν μεγάλο εύρος της ύλης και αναμένεται να δυσκολέψουν ακόμη και τους καλά προετοιμασμένους υποψηφίους. Πιο συγκεκριμένα:
Στο ΘΕΜΑ Α1 που παραδοσιακά εξετάζει κατανόηση ιστορικών όρων ζητήθηκαν δύο όροι που δεν είχαν τεθεί ποτέ πιο πριν στις εξετάσεις (Μακεδονική Επιτροπή και “σκωρίες”), ενώ ο τρίτος όρος (Συμφωνία Μουρνιών) είχε ζητηθεί στις επαναληπτικές Πανελλήνιες εξετάσεις του 2017.
Η σωστή περιγραφή των όρων αναμένεται να δυσκολέψει τους μαθητές.
Το ΘΕΜΑ Α2 δόθηκε ως ερώτηση κλειστού τύπου με τη μορφή ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια. Οι προτάσεις α, β, δ μπορούν να θεωρηθούν ως σαφείς, ενώ οι προτάσεις γ και ε σίγουρα θα δημιουργήσουν ζητήματα στους μαθητές καθώς η διατύπωσή τους είναι προβληματική.
Το ΘΕΜΑ Β1 ήταν σαφές και απλό και απαιτούσε απάντηση από συγκεκριμένη ενότητα του σχολικού βιβλίου (σελ.52, ενότητα 6).
Το ΘΕΜΑ Β2 ήταν “επανάληψη” ερωτήματος που είχε τεθεί και στις Πανελλήνιες εξετάσεις του 2008, με την απάντηση να προκύπτει από δύο διαδοχικές ενότητες του σχολικού βιβλίου (σελ. 217-218 του σχολικού βιβλίου).
Το ΘΕΜΑ Γ1 είναι χωρισμένο σε δύο υποερωτήματα με δύο παραθέματα προς εξέταση. Το υποερώτημα α ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα στους μαθητές και να απαντήσουν στηριγμένοι σε άλλο απόσπασμα του σχολικού από αυτό που απαιτεί η απάντηση, ενώ το β
υποερώτημα δεν έκρυβε δυσκολίες.
Το ΘΕΜΑ Δ1 – πιο απαιτητικό από το Γ1 – ήταν επίσης χωρισμένο σε δύο υποερωτήματα με τρία παραθέματα προς εξέταση. Και τα δύο υποερωτήματα ήταν σαφή με την απάντηση να βρίσκεται σε διαδοχικές σελίδες του σχολικού βιβλίου (σελ.60-61).
Γενικά, το φετινό διαγώνισμα της Ιστορίας ήταν το πιο απαιτητικό των τελευταίων ετών καθώς απαιτούσε μακροσκελείς απαντήσεις.
Ιωάννα Μήσιου, φιλόλογος
Επίλυση Θεμάτων
Α.1 Μακεδονική Επιτροπή: Τον Ιανουάριο του 1878 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Μακεδονική Επιτροπή, με σκοπό την οργάνωση επανάστασης στη Μακεδονία. Πάλι οι Μακεδόνες πρόσφυγες της Νέας Πέλλας, και άλλοι της Εύβοιας, ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες της Επιτροπής να συγκεντρώσει στρατιωτική δύναμη. (σελ. 134-135)
Συμφωνία Μουρνιών Κυδωνίας: Οι διαπραγματεύσεις (ανάμεσα στους επαναστάτες και τις Μεγάλες Δυνάμεις) ήταν σκληρές και διήρκεσαν όλο το καλοκαίρι του 1905. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνίας. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. (σελ. 215)
«σκωρίες»: Το 1866 άρχισε εκεί τις εργασίες της μία γαλλο-ιταλική εταιρεία (Σερπιέρι- Ρου) με στόχο την εξαγωγή μεταλλεύματος όχι μόνο από τα υπόγεια κοιτάσματα αλλά και από τις «σκωρίες», τα υλικά που είχαν συσσωρευτεί εκεί στη διάρκεια των αιώνων εκμετάλλευσης των ορυχείων κατά την αρχαιότητα. Η τεχνολογία της εποχής επέτρεπε την απόσπαση μεταλλεύματος από αυτά τα κατάλοιπα. (σελ. 26)
Α2. α. Λάθος, β. Λάθος, γ. Λάθος, δ. Σωστό, ε. Σωστό
Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939), παρά το κόστος της μικρασιατικής συμφοράς, είχε αποκτήσει μια σειρά από πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν τη θετική οικονομική της πορεία. Σε αντίθεση με πολλά γειτονικά της κράτη είχε ομογενοποιηθεί εθνικά, καθώς οι μειονότητες αντιπροσώπευαν πλέον λιγότερο του 7% του συνολικού πληθυσμού. Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και είχε προωθήσει την αστικοποίηση της: το 1/3 του πληθυσμού ζούσε πλέον σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα, κάτω από το βάρος των πιέσεων είχε βελτιώσει τις υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. Με λίγα λόγια είχε λύσει πολλά από τα προβλήματα που εξακολούθησαν για πολύ καιρό να ταλανίζουν τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη. Τέλος, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στα θετικά τη συγκέντρωση των Ελλήνων στο πλαίσιο του εθνικού τους κράτους και την εξάλειψη του ελληνικού κοσμοπολιτισμού που συχνά υπήρξε αιτία για να αντιμετωπίζεται η Ελλάδα ως δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της Ελλάδας ενδιέφερε πλέον όλους τους Έλληνες.
Επιπλέον, οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τις γνώσεις, τον πολιτισμό τους και μια ισχυρή διάθεση για εργασία. Πέρα από τις επιτυχείς ή ανεπιτυχείς προσπάθειες των αρχών για αποκατάσταση των ξεριζωμένων, θεμέλιο της όλης προσπάθειας ήταν η διάθεση των ανθρώπων να εργαστούν σκληρά για να ξαναδημιουργήσουν αυτά που έχασαν μέσα στην καταστροφή. (σελ. 52)
Β.2. Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη, σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης.
Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να αποδέχονται σιωπηρά τις νέες εξελίξεις. Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898. Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά η ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. Η Κυβέρνηση της Κρήτης δεν υπάκουσε και παραιτήθηκε. Και καθώς δεν βρέθηκε Κρητικός να υποστείλει την ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις αποβίβασαν στρατιωτικό άγημα, το οποίο απέκοψε τον ιστό της. (σελ. 217-218)
Επίλυση Θεμάτων: Κατερίνα Παπούλη
Απαντήσεις Θεμάτων Γ και Δ
Γ1 α. σελ. 161: Μετά την υπογραφή […] στάση των προσφύγων. + Κείμενο Α β. σελ. 161: Στις 10 Ιουνίου […] κράτους. + Κείμενο Β
Δ1. α. σελ. 60-61: Όσο οι Έλληνες […] παρατάξεις. + Κείμενο Α, Β β. σελ. 61: Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» […] προκρίτων. + Κείμενο Γ (Επιμέλεια Θεμάτων: Κατερίνα Παπούλη)
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ & Δ
Θέμα Γ1
α. Σχολικό βιβλίο, σελ 161 : ‘’Μετά την υπογραφή της σύμβασης… δεν εφαρμόστηκαν ποτέ’’.
Στα συγκεκριμένα διπλωματικά έγγραφα του 1925 και του 1926 αναφέρεται το απόσπασμα από την μελέτη του Β. Κολλάρου, που είναι δευτερογενής πηγή και μας δίνει πληροφορίες για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αναφέρεται η Σύμβαση του 1925, ‘’Συμφωνία Εξηντάρη – Χαμβδή Βέη’’, οποία δεν εφαρμόστηκε. Ως προς τη Συμφωνία των Αθηνών, την υπέγραψαν ο Π. Αργυρόπουλος, υπουργός των εξωτερικών και ο Σουκρής Σαράτσογλου. Προβλεπόταν ότι θα γινόταν εξαγορά των μη ανταλλαξίμων κτημάτων και ακινήτων από τις δύο χώρες, εκτός από εκείνα που ανήκαν στους μουσουλμάνους της Δ. Θράκης και στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Τα εξαγοράσιμα θα ήταν ‘’ίδιας συνολικής αξίας’’ και ‘’απαλλαγμένα’’ από οποιαδήποτε δέσμευση και ‘’περιορισμό’’ έτσι ώστε να αποδοθούν στους νέους ιδιοκτήτες.
β. σελ. 161: ‘’Τον Αύγουστο του 1928 … στο έδαφος του άλλου κράτους’’.
Σύμφωνα με την πηγή, το Σύμφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας και Διαιτησίας, με το οποίο ολοκληρωνόταν η Συμφωνία της Άγκυρας (10 Ιουνίου 1930), προέβλεπε απαγόρευση συμμετοχής σε κάθε οικονομικοπολιτικό συνασπισμό που θα στεφόταν κατά ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη (Ελλάδα, Τουρκία). Επίσης υπήρξε «Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών». Με βάση αυτό η ελληνική και τουρκική κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένες να προβαίνουν σε έγκαιρη ενημέρωση η μία της άλλης πριν την παραγγελία
κάθε ναυτικής μονάδας προκειμένου να προληφθεί ο ανταγωνισμός «δια φιλικής
ανταλλαγής απόψεων» όπως αναφέρεται στο δευτερογενές παράθεμα του Σβολόπουλου.
Δ1
Πρόλογος: “‘Όσο οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι….ηγεσίας της Επανάστασης.”
α) ιστορικές γνώσεις: “Όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης…πρώτες παρατάξεις”
Πηγή: Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνονται από το δευτερογενές παράθεμα Α. Σε αντίθεση με τους προκρίτους που πρότειναν μία τοπική πελοποννησιακή αυτοδιοίκηση, ο Υψηλάντης αποσκοπούσε στη δημιουργία ελληνικού κράτους που θα περιελάμβανε τις απελευθερωμένες περιοχές. “ενώ οι πρόκριτοι… ευρείες εξουσίες”. Προκειμένου να πετύχει το στόχο του απαιτούνταν η συγκέντρωση πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας από τον ίδιο, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των γαιοκτημόνων, οι οποίοι δεν επιδίωκαν τη δημιουργία εθνικού κοινοβουλίου ή κεντρικής κυβέρνησης, αλλά προωθούσαν κυρίως τα δικά τους συμφέροντα. “Στην απαίτηση του…στο σχέδιο τους”.
Επιπλέον, οι βλέψεις του Υψηλάντη για τη σύσταση τακτικού στρατού και κεντρικής διοίκησης προϋπέθεταν τον περιορισμό της δύναμης των προκρίτων. Οι μικροί και διάσπαρτοι ιδιωτικοί στρατοί είχαν ως αποτέλεσμα της συγκέντρωση της εξουσίας από τους προκρίτους και τους καπεταναίους που καρπώνονταν τα κέρδη απο τις νίκες εναντίον των Τούρκων. Αυτό επιβεβαιώνεται από δευτερογενές παράθεμα Β, “είχε διαπιστώσει…προσλαμβάνουν μικροκαπεταναίους”.
β) Ιστορικές γνώσεις: “Το προσωρνόν πολίτευμα…στρατιωτικών και προκρίτων” Πηγή: Όπως αναφέρεται στο δευτερογενές παράθεμα Γ, η διάσταση μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων έγινε φανερή στην Α Εθνοσυνέλευση. Οι άρχοντες της Πελοποννήσου, των νησιών της δυτικής και ανατολικής Στερεάς Ελλάδας συσπειρώθηκαν εναντίον των στρατιωτικών. Ο Δ. Υψηλάντης διορίστηκε πρόεδρος του βουλευτικού, ενός από τα δύο σώματα που προέκυψαν απο το προσωρινό πολίτευμα της χώρας που ψηφίστηκε στην Εθνοσυνελευση. Υποσκελίστηκε εν γένει η Φιλική Εταιρεία, καθώς δεν υπήρχε καμία αναφορά σε αυτή και ως σύμβολο της εθνικής συνέλευσης ορίστηκε η Αθήνα και όχι ο Φοίνικας. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από το κείμενο Γ,“Ο Δ. Υψηλάντης εκλέχθηκε….της Φιλικής Εταιρίας”. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατόρθωσε να γίνει ρυθμιστής της κατάστασης, έχοντας εξασφαλίσει για τον κύκλο του και για τους προκρίτους την εξουσία, ενώ αγνοήθηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης. Έτσι δημιουργήθηκε ρήγμα στις σχέσεις μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων
Επιμέλεια Θεμάτων: Κατερίνα Παπούλη, φιλόλογος Μ.Α. και Μήσιου Ιωάννα, φιλόλογος
